"Mπορεί να προληφθεί η αυτοκτονία;"

Τα συχνά περιστατικά αυτοκτονίας σε διάφορες περιοχές της χώρας, όπως αυτά δημοσιεύονται τον τελευταίο καιρό, αναδεικνύουν τη σοβαρότητα και τη συχνότητα του προβλήματος της αυτοκτονίας. Στην Ελλάδα καταγράφεται περίπου μία αυτοκτονία την ημέρα (σύμφωνα με στοιχεία της Εθνικής Στατιστικής Υπηρεσίας, που επεξεργάζεται η ΜΚΟ ΚΛΙΜΑΚΑ). Συγκεκριμένα, 373 αυτοκτονίες καταγράφηκαν το 2008 (ενώ το 2007 καταγράφηκαν 328). Ωστόσο, τα πραγματικά νούμερα ενδέχεται να είναι ακόμη μεγαλύτερα, μιας και πολλές αυτοκτονίες αποσιωπούνται, κυρίως λόγω του κοινωνικού στίγματος που βαραίνει τις οικογένειες των αυτόχειρων.

Κάτω από διαφορετικές συνθήκες, οι άνθρωποι οδηγούνται στην απόφαση για αυτοκτονία.
Τέτοιες συνθήκες είναι διάφοροι στρεσογόνοι παράγοντες (απώλεια εργασίας ή γενικά οικονομική απώλεια, διακοπή σχέσης κ.λπ). Ωστόσο, υπό τις ίδιες συνθήκες δεν οδηγούνται όλοι οι άνθρωποι στην αυτοκτονία. Η αυτοκτονία προκύπτει από την αλληλεπίδραση πολλών παραγόντων.
 Ένα αντίξοο γεγονός μπορεί να είναι επιβαρυντικό, από μόνο του, όμως, δεν αρκεί για να φτάσει ένας άνθρωπος στην αυτοκτονία. Η «ευαλωτότητα» του ατόμου διαμορφώνεται από πολλούς παράγοντες, όπως την προσωπικότητα, τις εμπειρίες, το κοινωνικό περιβάλλον, τους δεσμούς υποστήριξης, αλλά και βιολογικούς παράγοντες.
Ένας από τους κυριότερους παράγοντες, που αυξάνει τον κίνδυνο αυτοκαταστροφικότητας είναι η ύπαρξη ψυχικής διαταραχής, συνήθως κατάθλιψης. Και η κατάθλιψη είναι σήμερα μία ψυχική διαταραχή που αντιμετωπίζεται αποτελεσματικά, εφόσον διαγνωστεί. Σημαντικά ποσοστά αυτοκτονικότητας εμφανίζει και η σχιζοφρένεια, κυρίως στην έναρξη της διαταραχής.
Η έγκαιρη διάγνωση των ψυχικών διαταραχών και η αναζήτηση εξειδικευμένης υποστήριξης και βοήθειας παίζει καθοριστικό ρόλο στην πρόληψη της αυτοκτονίας. Το στίγμα που συνοδεύει την ψυχική ασθένεια, δυστυχώς, οδηγεί πολλούς ανθρώπους στο θάνατο. Ο φόβος, η προκατάληψη και η περιθωριοποίηση μπορούν να εμποδίσουν έναν άνθρωπο να ζητήσει βοήθεια, να ακολουθήσει μία θεραπεία, ακόμη και να μιλήσει σε οικεία πρόσωπα γι’ αυτά που συμβαίνουν στον ίδιο ή στην οικογένειά του. Έτσι, μπορεί να υποφέρει σιωπηλά, χωρίς να τολμά να ζητήσει βοήθεια, φοβούμενος ότι θα αντιμετωπιστεί ως «τρελός» ή «προβληματικός». Μπορεί, ακόμη, να μη συνειδητοποιεί ούτε ο ίδιος, ούτε οι δικοί του άνθρωποι, ότι αυτό που του συμβαίνει είναι μία κατάσταση που απαιτεί ιατρική παρακολούθηση και θεραπεία. Η αγάπη και η ανοχή των οικείων δεν αρκούν για να θεραπεύσουν τον ψυχικά ασθενή.
Στην Ελλάδα οι αυτοκτονίες είναι 2 με 3 φορές περισσότερες από τις ανθρωποκτονίες. Γι’ αυτό το λόγο, η ΚΛΙΜΑΚΑ έχει προτείνει την κατάρτιση και εφαρμογή μίας Εθνικής Πολιτικής Πρόληψης της Αυτοκτονίας, της οποίας κάποιοι από τους βασικούς άξονες είναι:

Ø Η προώθηση της έγκαιρης διάγνωσης, εκτίμησης, θεραπείας και παραπομπής για ειδική φροντίδα των ατόμων σε κίνδυνο εμφάνισης αυτοκτονικής συμπεριφοράς

Ø Μείωση της διαθεσιμότητας, προσβασιμότητας αλλά και της ελκυστικότητας των θανατηφόρων μέσων αυτοκτονίας.

Ø Δράσεις καταπολέμησης του στίγματος

Ø Η ενίσχυση των πολιτικών κοινωνικής ένταξης ως άμεσα συνδεδεμένων με μία πολιτική πρόληψης της αυτοκτονίας

Ø Ηλεκτρονικές υπηρεσίες και υπηρεσίες νέας τεχνολογίας (e-mental health)

Ø Οι ερευνητικές διαδικασίες και η ανάπτυξη εργαλείων καταγραφής τόσο των αυτοκτονιών όσο και των αποπειρών

Ø Η διεξαγωγή ψυχολογικών αυτοψιών

Ø Υπηρεσίες υποστήριξης και αποκατάστασης ατόμων που επιβαρύνονται από την αυτοκτονία ή των αυτοκτονική συμπεριφορά οικείου προσώπου

Ø Ειδικό πρωτόκολλο δημοσιοποίησης αυτοκτονιών
Στις 19 Φεβρουαρίου του 2009 το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, σε ψήφισμά του καλεί τα κράτη – μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης να εφαρμόσουν πολυτομεακά προγράμματα πρόληψης της αυτοκτονίας. Ίσως να μπορούμε να αναπαυθούμε στις δάφνες μας, μιας και τη δεκαετία 1995-2005 η Ελλάδα ήταν προτελευταία στις αυτοκτονίες μεταξύ των κρατών-μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, με μόλις 3.500 θανάτους.



Η αυτοκτονία μπορεί να προληφθεί. Αρκεί να ζητηθεί εγκαίρως βοήθεια.

Αντιμετωπίζοντας τις ψυχικές διαταραχές, μπορούμε να προλάβουμε την αυτοκτονία.