Το πρόγραμμα «Ψυχαδέλφεια» προβλέπει τη δημιουργία στεγαστικών δομών, κέντρων ημέρας και εργαστηρίων κατάρτισης στην κοινότητα. Τα άτομα τοποθετούνται στις δομές αυτές ανάλογα με τις ανάγκες τους και το επίπεδο λειτουργικότητας τους. Στις δομές αυτές έχει γίνει η κατάλληλη προετοιμασία, έτσι ώστε η υποδοχή, η προσαρμογή και η ενσωμάτωση των ωφελουμένων να είναι απαλλαγμένες από τις δυσκολίες που οφείλονται στις πολιτισμικές διαφορές και στο διευρυμένο από αυτές στίγμα για την ψυχική νόσο.
Το πρόγραμμα «Ψυχαδέλφεια» δεν αποσκοπεί στο να δημιουργήσει ξεχωριστές δομές φροντίδας για να «απομονώσει» αυτά τα άτομα. Αποβλέπει στη δημιουργία δομών εισαγωγής και προετοιμασίας, καθώς και στην ευαισθητοποίηση και εξοικείωση των μονάδων του προγράμματος «Ψυχαργώς» απέναντι σε άτομα που προέρχονται από ένα διαφορετικό πολιτισμικό περιβάλλον, ώστε να διασφαλίζεται ο σεβασμός των πολιτιστικών τους ιδιαιτεροτήτων και να αξιοποιούνται οι δυνατότητες του συστήματος ψυχικής υγείας προς όφελος τους. Η εφαρμογή αυτών των δραστηριοτήτων είναι πιλοτική για κάποιο χρονικό διάστημα, για να δοθεί η δυνατότητα απόκτησης εξειδικευμένης τεχνογνωσίας και εκπαίδευσης του προσωπικού, και να δρομολογηθεί σε χρόνο μεταγενέστερο η ανάπτυξη ανάλογων δράσεων σε άλλες περιοχές της χώρας που θα επιτρέψουν την περαιτέρω εξειδίκευση των δομών αυτών και την ποιοτική αναβάθμιση του δικτύου των υπηρεσιών της ψυχικής υγείας σε εθνικό επίπεδο. Εκτιμάται ότι στο πλαίσιο του συγκεκριμένου υποπρογράμματος θα μπορούσαν να δρομολογηθούν και ανάλογες πιλοτικές δραστηριότητες για άτομα με αλκοολισμό καθώς και χρήστες ουσιών. Επειδή τέτοιες δράσεις χρήζουν περαιτέρω μελέτης και τεχνογνωσίας κρίνεται απαραίτητη η απόκτηση της απαραίτητης εμπειρίας από τις δράσεις για τους ψυχικά ασθενείς πριν από την έναρξη ενεργειών για άλλες κατηγορίες ωφελουμένων.
Είναι δεδομένο ότι η συνεργασία με άλλα υπουργεία (π.χ. υπουργείο παιδείας, εργασίας, δικαιοσύνης, γραμματεία νέας γενιάς) κοινωνικές, προνοιακές υπηρεσίες και νοσοκομεία θα καταστήσουν τις δράσεις αυτές πιο αποτελεσματικές.
Η ανάγκη της μεγαλύτερης δυνατής ευελιξίας πρωτοβουλιών και ευαισθητοποίησης, οδηγούν στην επιλογή της Κλίμακας, ως μη κυβερνητικής οργάνωσης, για την υλοποίηση των δραστηριοτήτων μέρους του υποπρογράμματος «Ψυχαδέλφεια» μέχρι να αποκτηθεί η ικανή και αναγκαία τεχνογνωσία για τη μεταφορά του προτύπου ενδεχομένως και σε φορείς του δημοσίου τομέα όταν και όπου αυτό κριθεί, κατά περίπτωση, αναγκαίο.
ΕΛΛΗΝΕΣ ΡΟΜ
Ο όρος ΡΟΜ χρησιμοποιείται για να δηλώσει εθνοτικές οµάδες οι οποίες μετά τον 10ο αιώνα, με αφετηρία την Ινδία (κατά την πλέον αποδεκτή άποψη) και για άγνωστους έως σήμερα λόγους, μετακινήθηκαν δυτικά. Φτάνοντας στην Ευρώπη διασκορπίστηκαν στα ευρωπαικά κράτη. Κάποιοι από αυτούς αναμείχθηκαν με τον τοπικό πληθυσμό ή άλλες μετακινούμενες ομάδες, κάποιοι άλλοι συνέχισαν το ταξίδι τους από χώρα σε χώρα. Ένα ταξίδι που σε αρκετές περιπτώσεις διαρκεί έως σήμερα.
Υπολογίζεται ότι στα κράτη της Ευρώπης ζουν σήμερα επτά έως οκτώ εκατομμύρια ΡΟΜ οι οποίοι χωρίζονται σε διάφορες υπο – φυλές. Ένας χωρισμός ο οποίος προκύπτει με βάση την θρησκεία, την γλώσσα και την χώρα στην οποία η κάθε ομάδα έμεινε για μεγαλύτερο διάστημα.
Στην Ελλάδα σύμφωνα με τις σχετικές καταγραφές ζουν περί τις 250.000 ΡΟΜ, χωρισμένοι σε διάφορες φυλές (τσιγγάνοι, ρουμανόβλαχοι, χαλκιδαίοι κ.α) . Ανάμεσα στις φυλές υπάρχουν κάποιες διαφορές στη γλώσσα, στο θρήσκευμα, και στο βαθμός ένταξης τους στην ευρύτερη κοινωνία.
Η πλειονότητα των ελλήνων Ρομά είναι Χριστιανοί Ορθόδοξοι που μιλούν τη γλώσσα «βλάχουρα Ρομά». Οι περισσότεροι Ρομά που ζουν στη Δ. Θράκη αντίθετα είναι Μουσουλμάνοι. Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται μια μεγάλη εισροή Ρομά αλβανικής καταγωγής από την Αλβανία και τις περιοχές της τέως Γιουγκοσλαβίας.
Υπάρχει όμως ένας κοινός κώδικας και μια κοινή βάση μιας ιδιαίτερης κουλτούρας και νοοτροπίας για όλους. Μέσα στην ευρύτερη ομάδα των Ελλήνων ΡΟΜ θα βρούμε διαφορές στον βαθμό κοινωνικής ενσωμάτωσης. Ένας βαθμός ενσωμάτωσης που ποικίλει από περιοχή σε περιοχή και εξαρτάται τόσο από την ίδια την ομάδα των ΡΟΜ όσο και από την στάση των τοπικών αρχών και των τοπικών κοινωνιών. Έτσι υπάρχουν ΡΟΜ που έχουν μια σταθερή εργασία (ως μισθωτοί ή ως ελεύθεροι επαγγελματίες), μια μόνιμη στέγη, εντάσσουν τα παιδιά τους στο εκπαιδευτικό σύστημα και γενικά μπορούν και κάνουν χρήση που των δημόσιων αγαθών. Από την άλλη πλευρά υπάρχουν ΡΟΜΑ οι οποίοι ζουν στους 52 περίπου καταυλισμούς της χώρας με ιδιαίτερα υποβαθμισμένες συνθήκες διαβίωσης, δεν έχουν σταθερή εργασία, δεν έχουν πρόσβαση σε δημόσια αγαθά (εκπαίδευση, υγεία, απασχόληση). Στην πλειοψηφία τους αντιμετωπίζουν το πρόβλημα της προκατάληψης απέναντι στην φυλή τους και τα στερεότυπα που την έχουν σημαδέψει μέσα στους αιώνες. Οι τελευταίοι όμως, οι ΡΟΜ των καταυλισμών, αντιμετωπίζουν άμεσα και τεράστια προβλήματα υγιεινής και αρκετές φορές ασφάλειας και επιβίωσης. Χαρακτηριστικό των ΡΟΜ είναι ο γάμος σε νεαρή ηλικία και η δημιουργία πολυμελούς οικογένειας με εκτεταμένη, πατριαρχική μορφή. Χαρακτηριστική επίσης είναι η ιδιαίτερη αίσθηση του χρόνου και αυτής της ίδιας της ζωής. Η διάθεση να ζήσουν στο «εδώ και τώρα», η αισιοδοξία που ανθεί μέσα στις ψυχές τους, η μουσική, ο χορός… Όλα αυτά, στοιχεία μιας κουλτούρας ιδιαίτερης που δεν βρίσκει την θέση της μέσα στην ευρύτερη κοινωνία ή την βρίσκει κατατασσόμενη ως γραφική ή ξεπερασμένη.
ΡΟΜ ΣΤΟ ΖΕΦΥΡΙ ΚΑΙ ΣΤΟ ΜΕΝΙΔΙ
Οι Δήμοι Ζεφυρίου και Μενιδίου είναι δήμοι όμοροι, στη Βόρειο-Δυτική Αθήνα. Σύμφωνα με στοιχεία εντός των ορίων τους διαβιούν περίπου 4.000 ΡΟΜ. Ωστόσο αυτή η πληθυσμιακή αναλογία αποκλίνει από την πραγματικότητα αφού ένα μεγάλο ποσοστό των ΡΟΜ εξακολουθεί να μην είναι εγγεγραμμένο στα δημοτολογικά αρχεία ή να παραμένει χωρίς μόνιμη κατοικία.
Οι ΡΟΜΑ στο Ζεφύρι και στην Αυλίζα Αχαρνών διαβιούν σε μεγάλο ποσοστό σε ημιτελείς μονοκατοικίες, ή σε ακατάλληλες για την πολεοδομία κατοικίες. Στο Ζεφύρι η κοινότητα των Τσιγγάνων διαμένει κυρίως στην περιοχή της Λίμνης δημιουργώντας έτσι μια ιδιαίτερη συνοικία, περιορίζοντας τους γεωγραφικούς δεσμούς με τους υπόλοιπους συνδημότες τους.
Πολεοδομικά η εγκατάσταση των ΡΟΜ στην Λίμνη δεν θεωρείται απόλυτα νόμιμη διότι μέρος της περιοχής βρίσκεται εκτός σχεδίου πόλεως, παρόλο που υπάρχουν ιδιόκτητα σπίτια από οικογένειες που ζουν στην περιοχή αυτή επί δεκαετίες. Έτσι, σε μεγάλη έκταση δεν υπάρχει οργανωμένη υδροδότηση και αποχετευτικό δίκτυο με αποτέλεσμα το σχηματισμό κατά καιρούς ρυπαρών λιμνών. Τα σκουπίδια, οι λάσπες και τα μπάζα αποτελούν συχνά μέρος της εικόνας της περιοχής.
Η περιβάλλουσα κοινωνία δεν γνωρίζει στο μεγαλύτερο ποσοστό της ότι οι Ρομά που κατοικούν στους παραπάνω Δήμους χωρίζονται σε δύο κυρίως φυλές: τους Τσιγγάνους και τους Ρουμανόβλαχους Οι Τσιγγάνοι διαχωρίζονται σε επιμέρους φυλές, ενώ οι Ρουντάρηδες είναι αμιγής ομάδα. Μιλούν διαφορετικές γλώσσες (Ρομανί και Ρουμανοβλάχικη αντίστοιχα).
Παρατηρούνται διαβαθμίσεις στο μορφωτικό τους επίπεδο. Οι Ρουμανόβλαχοι συγκριτικά με τους Τσιγγάνους ολοκληρώνουν την πρωτοβάθμια εκπαίδευση με επιθυμία συνέχισης. Η συνειδητοποίηση της ανάγκης για οργανωμένη εργασία είναι πιο έντονη στους Ρουμανόβλαχους, ενώ οι Τσιγγάνοι δραστηριοποιούνται στο χώρο του γυρολογικού εμπορίου συχνά χωρίς τις απαραίτητες άδειες, ασφαλιστική κάλυψη, συνταξιοδοτικό δικαίωμα κ.α.
Παρά τα παραπάνω προβλήματα, στο Ζεφύρι η μουσική που βγαίνει από τα αυτοκίνητα και τα σπίτια, τα γλέντια που στήνονται με την παραμικρή αφορμή, οι ανοικτές πόρτες των κατοικιών για κάθε ξένο, η διάθεση για συζήτηση είναι μέσα στην καθημερινότητα που μπορεί να συναντήσει κάποιος κάνοντας μια βόλτα στην περιοχή.
ΕΛΛΗΝΕΣ ΜΟΥΣΟΥΛΜΑΝΟΙ
Η Μουσουλμανική κοινότητα της Θράκης, με την σημερινή της μορφή, δημιουργήθηκε μετά την συνθήκη της Λοζάννης του 1923. Η πληθυσμιακή κατάσταση στην περιοχή σταθεροποιείται μετά το 1924. Σήμερα ο πληθυσμός της Θράκης ανέρχεται στα 350.000 άτομα και περίπου το 30% αυτών είναι μουσουλμάνοι. Οι περισσότεροι από τους τελευταίους κατοικούν στους Νομούς Ροδόπης και Ξάνθης.
Η κοινότητα των Ελλήνων Μουσουλμάνων, που κατοικεί στο λεκανοπέδιο της Αττικής, προέρχεται από εσωτερική μετανάστευση κατοίκων της Θράκης. Οι δύσκολες κοινωνικοοικονομικές συνθήκες που αντιμετώπιζαν οι κάτοικοι της υπαίθρου οδήγησαν τον πληθυσμό σε μετανάστευση προς τα μεγάλα αστικά κέντρα και τις βιομηχανικές περιοχές, αλλά και προς αναπτυγμένες βιομηχανικά χώρες κυρίως τη δεκαετία του 1960. Από τους Μουσουλμάνους της Θράκης μικρός σχετικά αριθμός μετανάστευσε σε χώρες του εξωτερικού.
Οι πρώτοι μουσουλμάνοι εσωτερικοί μετανάστες, οι οποίοι εγκαθίστανται στο Γκάζι, προερχόμενοι από τις ασθενέστερες οικονομικά τάξεις της κοινότητας, επιλέγουν την περιοχή λόγω των προσιτών ενοικίων που προσφέρονται και της δυνατότητας για εργασία στη βιομηχανική παραγωγή της περιοχής. Κύριοι τομείς αναζήτησης εργασίας για τους ανειδίκευτους άνδρες ήταν οι οικοδομές και η βιομηχανία, ενώ για τις γυναίκες
βασική απασχόληση αποτελούσαν οι εργασίες του σπιτιού. Η επιλογή για γειτνίαση με άλλα μέλη της κοινότητας σχετίζεται με την ανάγκη επικοινωνίας μέσω της μητρικής γλώσσας , στα πλαίσια διατήρησης μιας συλλογικής ταυτότητας. Η σχέση άλλωστε με τον τόπο καταγωγής παραμένει πάντα στενή, τόσο λόγω των οικογενειακών δεσμών, όσο και λόγω της λειτουργίας της περιοχής της Δυτικής Θράκης ως θρησκευτικό και διοικητικό κέντρο της κοινότητας. Τόποι προέλευσης είναι κατά πρώτο λόγο η περιοχή της Κομοτηνής και με μικρή διαφορά ακολουθούν οι περιοχές του Ήφαιστου του και της Ξάνθης.
Η διαμόρφωση μιας μικρής κοινότητας στο Γκαζοχώρι δημιουργεί και την αντίστοιχη ασφάλεια για την "κάθοδο" και άλλων μουσουλμάνων που αναζητούν μια καλύτερη τύχη. Από στοιχεία πρωτογενούς έρευνας που είχε γίνει στην περιοχή, διαπιστώνεται ότι την περίοδο 1982-83 ζουν 95 οικογένειες μουσουλμάνων (περίπου 400 άτομα) στις περιοχές γύρω από τον Βοτανικό με επίκεντρο το Γκαζοχώρι. Η μετεγκατάστασή τους εκεί είχε σταδιακή χρονικά εξέλιξη, ξεκινώντας από τα μέσα του 1960 με μια κάθετη αύξηση της μεταναστευτικής κίνησης την περίοδο 1974-1980.
Η μουσουλμανική κοινότητα αποτελείται από οικογένειες πολυμελείς, πυρηνικές ή εκτεταμένες, με δεσμούς ιδιαιτέρως ακόμη ισχυρούς, παραδοσιακή δομή και λειτουργία. Η οικογένεια αποτελεί το κέντρο της συναισθηματικής, κοινωνικής και οικονομικής ζωής και είναι πηγή ασφάλειας και ευχαρίστησης.
ΕΛΛΗΝΕΣ ΜΟΥΣΟΥΛΜΑΝΟΙ ΣΤΟ ΓΚΑΖΙ
Στα μέσα της δεκαετίας του '80, παρατηρείται ένα νέο κύμα μεταναστών οι οποίοι εγκαθίστανται στο Γκαζοχώρι και στις γύρω περιοχές (Βοτανικός, Κεραμεικός, Ρουφ, Κολωνός, Μεταξουργείο). Κατά την περίοδο αυτή δίνονται θέσεις εργασίας στον Δημόσιο Τομέα σε άτομα της Μουσουλμανικής Κοινότητας, με την προϋπόθεση μεταδημότευσης στους Δήμους μετεγκατάστασης.
Σήμερα η κοινότητα των Ελλήνων Μουσουλμάνων, που κατοικεί στην περιοχή του Γκαζιού και τις γύρω περιοχές, ανέρχεται στις 500 οικογένειες περίπου και το σύνολο του πληθυσμού στο λεκανοπέδιο Αττικής αριθμεί περί τα 7.000 άτομα. Τα στοιχεία που αναφέρονται στηρίζονται σε εμπειρική έρευνα που διεξήχθη στην περιοχή.
Αυτή τη στιγμή στην Αττική υπολογίζεται ότι διαμένουν περίπου πέντε χιλιάδες τουρκόφωνοι μουσουλμάνοι από τους οποίους δύο έως και δυόμισι χιλιάδες κατοικούν στις περιοχές γύρω από το Γκαζοχώρι. Η σύνθεση του πληθυσμού, εμφανίζει δύο διακριτές πολιτισμικές ομάδες. Η πρώτη χαρακτηρίζεται από τη ομιλία της τουρκικής ως μητρικής γλώσσας και εμφανίζει ένα σαφώς μεγαλύτερο βαθμό ένταξης στα αστικά πρότυπα σε σχέση με τη δεύτερη. Η άλλη ομάδα χαρακτηρίζεται από ένα εμφανώς μικρότερο βαθμό ένταξης, κάτι που γίνεται εύκολα αντιληπτό από την γενικότερη κοινωνική παρουσία, το είδος της εργασίας, τις σχέσεις με την περιβάλλουσα κοινωνία. Μιλούν συνήθως την τσιγγάνικη διάλεκτο και αποκαλούνται συχνά από την πρώτη ομάδα όταν αναφέρονται σε αυτούς ως "Τουρκόγυφτοι". Η προέλευση του πληθυσμού αυτού συνδέεται με τους πιο πρόσφατα (μετά το 1923) εγκατεστημένους οικισμούς αθίγγανων της Θράκης, που διατηρούν πολιτισμικά στοιχεία της πλανόδιας μέχρι τότε κοινωνικής τους συγκρότησης. Ο παραπάνω διαχωρισμός εντοπίζεται και σε μια χωροταξική και οικιστική διάκριση μεταξύ των διαφορετικών "συνοικιών" γύρω από το Γκαζοχώρι. Η κοινωνικοοικονομική κατάσταση παρουσιάζει αντιθέσεις τόσο μεταξύ των δύο ομάδων όσο και εσωτερικά στην κάθε μια. Με θετικότερη την εικόνα όσων είχαν αποκτήσει τις θέσεις στο δημόσιο τομέα τη δεκαετία του '80 το μεγαλύτερο ποσοστό του πληθυσμού κυμαίνεται σε χαμηλομεσαία οικονομικά επίπεδα, ειδικά όσον αφορά στο οικιστικό περιβάλλον και τις δυνατότητες ανέλιξης.
ΑΝΑΓΚΑΙΟΤΗΤΑ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ ΣΤΙΣ ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΕΣ ΟΜΑΔΕΣ
Οι ομάδες που βρίσκονται σε δυσμενείς συνθήκες και έχοντας τους λιγότερους πόρους, έχουν και τη μεγαλύτερη ευπάθεια σε ψυχικές διαταραχές η επιβάρυνση των οποίων δεν είναι ομοιόμορφη σε όλα τα κοινωνικά στρώματα. Οι ψυχικές διαταραχές ευθύνονται σχεδόν για το 12% της επιβάρυνσης των νόσων παγκοσμίως. Μέχρι το 2020 οι ψυχικές διαταραχές θα ευθύνονται για σχεδόν το 15% των χαμένων ετών ζωής, σταθμισμένων ως προς την ανικανότητα. Οι προσπάθειες για τη βελτίωση της ψυχικής υγείας οφείλουν να βασίζονται σε πρόσφατες εξελίξεις, όσον αφορά στην αντίληψη, στη φροντίδα και στη θεραπευτική αντιμετώπιση των ατόμων που πάσχουν αλλά και όσων εν δυνάμει μπορεί να νοσήσουν.
Οι ΡΟΜ και οι Έλληνες Μουσουλμάνοι εντάσσονται στις ειδικές κοινωνικές ομάδες που χαρακτηρίζονται ως ευάλωτες και ευπαθείς βιώνοντας τον κοινωνικό αποκλεισμό, δηλαδή τη διεργασία αδυναμίας πρόσβασης και συμμετοχής σε διαδικασίες κοινωνικής ανάπτυξης, που έχει ως συνέπεια την ελλιπή απορρόφηση των κοινωνικών αγαθών (παιδεία – υγεία – απασχόληση). Στις περιπτώσεις που αντιμετωπίζουν επιπρόσθετα και δυσκολίες λόγω προβλημάτων ψυχικής υγείας, τότε υφίστανται ένα πλέγμα εμποδίων προς τη φροντίδα το οποίο καθιστά τη θέση τους ιδιαιτέρως δυσμενή και χρήζουν προσεκτικής, συστηματικής ολοκληρωμένης και άμεσης υποστήριξης.
Εμπόδια προς τη φροντίδα μπορούν να θεωρηθούν οικονομικά, εργασιακά, ασφαλιστικά προβλήματα. Επίσης το χαμηλό μορφωτικό επίπεδο σε συνδυασμό με ελλείμματα κοινωνικών δεξιοτήτων, την ποιότητα ζωής, την υγεία, την υγιεινή, τις συνθήκες στέγασης, τον προσωπικό χώρο. Οι διαπροσωπικές σχέσεις, η προσωπική και συλλογική ταυτότητα, τα πολιτιστικά προϊόντα, οι σχέσεις με την περιβάλλουσα κοινωνία και τους κοινωνικούς θεσμούς. Η αναπαραγωγή στάσεων, συνηθειών, αντιλήψεων συχνά λειτουργούν ως εμπόδια προς την φροντίδα.
Στα παραπάνω εάν προστεθούν η ανεπαρκής γνώση των υπηρεσιών, η έλλειψη επαφής, διασύνδεσης και παραπομπών με την πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας, η απουσία ικανοποιητικής και αποτελεσματικής οριζόντιας δικτύωσης και δεσμών μεταξύ των υπηρεσιών, η άγνοια σχετικά με την αιτιολογία και την θεραπευτική αντιμετώπιση των προβλημάτων ψυχικής υγείας, η ανάγκη οι ίδιοι οι χρήστες να πρέπει να ανακαλύψουν τις οδούς προς τη φροντίδα, αλλά και η αδυναμία των υφισταμένων υπηρεσιών ψυχικής υγείας να αναζητήσουν και να διαγνώσουν περιστατικά στην κοινότητα καθώς και οι αντικειμενικές δυσκολίες πρόσβασης και χρήσης που υπάρχουν σχετικά με τις εξειδικευμένες ψυχοκοινωνικές υπηρεσίες, διαφαίνεται η αναγκαιότητα ύπαρξης ή δημιουργίας ενός ολοκληρωμένου πλαισίου φροντίδας.
Θεματικές που πρέπει να αντιμετωπιστούν με τους εν λόγω πληθυσμούς είναι η προβληματική διαμόρφωση των αιτημάτων τους, η αναζήτηση άμεσων λύσεων, η επιδίωξη στρεβλής χρήσης των υπηρεσιών, οι περιορισμοί της γλώσσας, τα στερεότυπα και οι προκαταλήψεις για το στίγμα και την ψυχική νόσο και η νοοτροπία, που συχνά αποτρέπουν την ορθολογική χρήση των υπηρεσιών.
Παράγοντες όπως ο βαθμός επιπολιτισμού, η ιδιοποίηση των χαρακτηριστικών που προσδίδονται στην κοινότητα, η συμμόρφωση της συμπεριφοράς ώστε να είναι συμβατή με τα πρότυπα της κοινότητας, ή άρνηση της πολιτισμικής ταυτότητας ως προσαρμογή στην περιβάλλουσα κοινωνία, και η σύγχυση που προκαλείται, μας δείχνουν τη συνθετότητα και την πολυπλοκότητα της κατάστασης που επικρατεί. Δημιουργείται ανάγκη διερεύνησης των αλληλεπιδράσεων που υπάρχουν με την περιβάλλουσα κοινωνία, αλλά και των ιδιαίτερων παραγόντων που επηρεάζουν έμμεσα την ψυχική υγεία όπως η απουσία βιωμάτων παιδικής ηλικίας, η καταπίεση της εφηβικής ηλικίας και ο ρόλος του «αρρώστου» μέσα στην κοινότητα και την κοινωνία.
Χρειάζεται κινητοποίηση για αναζήτηση ικανοποιητικής ταυτότητας, παρέμβαση στη
διαμόρφωση ή αναπλαισίωση των αιτημάτων, δυνατότητες ευκαιριών βελτίωσης της ποιότητας ζωής, πολλαπλή στήριξη, βαθμιαία κοινωνικοποίηση, προώθηση διαδικασιών αυτοδύναμης ανάπτυξης και πολιτικές συνολικής αποκατάστασης των συγκεκριμένων πληθυσμών.
ΤΑ ΚΕΝΤΡΑ ΗΜΕΡΑΣ ΚΑΙ ΟΙ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΤΟΥΣ
Τα Κέντρα Ημέρας είναι μονάδες που παρέχουν υπηρεσίες πρόληψης, αντιμετώπισης και αποκατάστασης προβλημάτων ψυχικής υγείας στην κοινότητα. Λειτουργούν από το 2001 στο πλαίσιο του υποπρογράμματος «Ψυχαδέλφεια», με απόφαση έγκρισης σκοπιμότητας και χρηματοδότηση του Υπουργείου Υγείας & Κοινωνικής Αλληλεγγύης.
Τα Κέντρα Ημέρας παρέχουν ένα διαρθρωμένο σύνολο από κατάλληλες υπηρεσίες που προορίζονται τόσο για την αναγνώριση και θεραπευτική αντιμετώπιση όσο και για την αποκατάσταση προβλημάτων ψυχικής υγείας στην κοινότητα. Λειτουργούν σε καθημερινή βάση και συμμετέχουν στις δραστηριότητές τους
Επαγγελματίες ψυχικής υγείας και κοινωνική επιστήμονες διαφόρων ειδικοτήτων που
συγκροτούν τη διεπιστημονική θεραπευτική ομάδα όπου μέσα από ένα σχεδιασμό δομημένων και οι Υπηρεσίες τους Προγραμμάτων, βοηθά τα άτομα να αντιμετωπίσουν πολλές από τις δυσκολίες τους.
Στο Κέντρα Ημέρας τονίζεται η κοινωνική διάσταση των παρεμβάσεων και δημιουργείται ένα εξατομικευμένο σχέδιο συνολικής προσέγγισης για κάθε ωφελούμενο. Επισημαίνεται η σημασία των ψυχοκοινωνικών προβλημάτων αλλά και ορισμένων κονωνικοπολιτισμικών διεργασιών που ενδεχομένως να λειτουργούν ως παράγοντες που επηρεάζουν την εκδήλωση και την έγκαιρη αντιμετώπιση των ψυχοκοινωνικών προβλημάτων.
Η διάθεση της φροντίδας στους προσερχόμενους γίνεται άμεσα, χωρίς να απομακρύνονται από το φυσικό και κοινωνικό τους περιβάλλον δίνοντας έμφαση στη ενεργητική συμμετοχή των ίδιων, σε θεραπευτικές συμμαχίες του οικογενειακού τους
περιβάλλοντος, στη θετική κινητοποίηση της περιβάλλουσας κοινωνίας και στην ολοκληρωμένη προσφορά των υπηρεσιών.
Προσφέρονται δυνατότητες έγκαιρης διάγνωσης και θεραπευτικής αντιμετώπισης, παρέμβασης στην κρίση, αποφυγής της μετάπτωσης στην χρονιότητα, καλλιέργειας ή επανάκτησης ατομικών και κοινωνικών δεξιοτήτων.
Τα Κέντρα Ημέρας υποδέχονται και προσφέρουν υπηρεσίες σε άτομα με ψυχιατρικά, ψυχολογικά και ψυχοκοινωνικά προβλήματα. Σε άτομα που χρήζουν εξωνοσοκομειακής παρακολούθησης και η φροντίδα τους στοχεύει στην αντιμετώπιση των αναγκών τους διασφαλίζοντας κατά το δυνατόν την παραμονή τους στην κοινότητα, καθώς επίσης σε άτομα και οικογένειες οι οποίες χρήζουν υποστήριξης και λειτουργικής διασύνδεσης με υπηρεσίες ειδικής αγωγής (λογοθεραπεία, παιδικός αυτισμός κ.α) ή με το δίκτυο υπηρεσιών του συστήματος ψυχικής υγείας. Σε άτομα και οικογένειες ευάλωτες με ψυχοκοινωνικά προβλήματα (ανεπαρκή κοινωνική στήριξη, δυσκολία προσαρμογής σε νέο περιβάλλον, αναλφαβητισμό, ανεργία, ανεπαρκή στέγαση ή έλλειψη στέγης, οικονομική ανέχεια, παραβατική συμπεριφορά, δικαστικούς αγώνες,κακοποίηση ή παραμέληση κ.λ.π), που τα μέλη τους δυνητικά μπορούν να εκδηλώσουν συμπεριφορικές και συναισθηματικές διαταραχές ή να συνυπάρχουν με αυτές και να είναι πολλαπλώς επιβαρημένα. Προσφέρονται υπηρεσίες και οργανώνονται παρεμβάσεις για το σύνολο του πληθυσμού μιας περιοχής ώστε να προάγεται η ψυχική υγεία και να προλαμβάνεται η αναπαραγωγή προβλημάτων ή ενδεχομένως αποκλεισμών από την πρόσβαση σε δημόσια αγαθά (υγεία, παιδεία, απασχόληση), σε υπηρεσίες και την κοινωνικοοικονομική ζωή.
Τα Διαπολιτισμικά Κέντρα Ημέρας εργάστηκαν βασιζόμενα στην αρχή της αναπροσαρμογής της οργανωτικής δομής των υπηρεσιών τους, υιοθετώντας ένα δυναμικό μοντέλο διαρκούς ανάπτυξης και προσαρμοστικότητας ανάλογα με τις διαπιστούμενες ανάγκες της κοινότητας στο συγκεκριμένο χρόνο. Κάθε δραστηριότητα και θεραπευτική πράξη αξιολογείται σε συνδυασμό με τις τρέχουσες συνθήκες αλλά και το γενικότερο κλίμα που επικρατεί μέσα στους διαπολιτισμικούς πληθυσμούς ώστε τα Κέντρα Ημέρας να είναι και αυτά ζωντανά , παλλόμενα κύτταρα συγχρονισμένα και συντονισμένα με τις συχνότητες της κοινότητας, χωρίς να καθίστανται απλά περιφερειακές υποστηρικτικές υπηρεσίες.
Με γνώμονα λοιπόν την αποφυγή της στατικότητας οι υπηρεσίες στα Κέντρα Ημέρας
διαχωρίζονται σε δύο ευρείες ομάδες υπηρεσιών.
Η πρώτη ομάδα περιλαμβάνει τις ψυχοκοινωνικές υπηρεσίες, και είναι αυτές που σχετίζονται άμεσα με την ψυχική υγεία υπό την έννοια μιας λειτουργίας παραπλήσιας με εκείνη ενός Κοινοτικού Κέντρου Ψυχικής Υγιεινής, δηλαδή μια ομάδα επαγγελματιών ψυχικής υγείας η οποία συνεπικουρείται από μια κοινωνική υπηρεσία.
Η δεύτερη ομάδα περιλαμβάνει τις ειδικές υποστηρικτικές υπηρεσίες οι οποίες σχετίζονται έμμεσα με την ψυχική υγεία, είναι μη στιγματιστικές, έχουν προληπτικό, θεραπευτικό και κάποιες φορές και ψυχαγωγικό χαρακτήρα. Συνήθως είναι πειραματικές, πιλοτικές, ξεφεύγουν από τη λογική παροχής υπηρεσιών τύπου δημόσιας υπηρεσίας και μπορεί να περιλαμβάνουν στις δραστηριότητες τους από πολύ μικρό ποσοστό ωφελουμένων έως και το μεγαλύτερο δυνατό αριθμό συμμετεχόντων, όχι μόνο από την ομάδα στόχου αλλά και από την περιβάλλουσα κοινωνία.
Υπηρεσία Υποδοχής Περιστατικών
Η υπηρεσία αυτή πραγματοποιεί τις συναντήσεις με τα άτομα που επισκέπτονται για πρώτη φορά το Κέντρο Ημέρας. Αναλαμβάνει τα εξής:
• διαμόρφωση θετικού κλίματος συνεργασίας
• αρχική συνέντευξη και συμπλήρωση αναλυτικού ψυχοκοινωνικού ιστορικού του ενδιαφερόμενου
• αξιολόγηση και αναπλαισίωση, όπου χρειάζεται, του αρχικού αιτήματος
• ενημέρωση για το Κέντρο Ημέρας και τις υπηρεσίες του
• διερεύνηση δευτερευόντων αιτημάτων
• παραπομπή στην κατάλληλη υπηρεσία του Κέντρου Ημέρας
• συνεννόηση με την επιστημονική ομάδα του Κέντρου Ημέρας για την συνολική προσέγγιση των περιστατικών
• κινητοποίηση του ατόμου σχετικά με την ικανοποίηση του αιτήματός του
• καταγραφή, συγκέντρωση και μελέτη στατιστικών στοιχείων
Η υπηρεσία αυτή στελεχώνεται διαδοχικά από όλα τα μέλη της επιστημονικής ομάδας των Κέντρων Ημέρας προκειμένου να διασφαλίζεται η ειδική φροντίδα και η ολιστική προσέγγιση του προσερχόμενου από την πρώτη κιόλας επαφή.
Ψυχοκοινωνικές Υπηρεσίες
Οι υπηρεσίες περιλαμβάνουν:
• Ψυχιατρική φροντίδα (εκτίμηση, αξιολόγηση, Φαρμακευτική αγωγή, επανεξέταση)
• Συμβουλευτική , ψυχολογική υποστήριξη και παρακολούθηση περιστατικών
• Εμψύχωση και ενδυνάμωση προσερχομένων
• Οικογενειακή συμβουλευτική
• Ψυχο-εκπαίδευση ατόμων και οικογενειών
• Παρέμβαση στην κρίση
• Διασυνδεσιμότητα με άλλους φορείς που ασχολούνται με την ψυχική υγεία
• Ανίχνευση και καταγραφή των ψυχοκοινωνικών αναγκών της κοινότητας
• Παροχή πληροφόρησης σχετικά με υπάρχουσες υπηρεσίες απεξάρτησης από ουσίες και κινητοποίηση και προετοιμασία χρηστών και των οικογενειών τους για συμμετοχή σε τέτοιου είδους προγράμματα.
• Κοινωνική υποστήριξη και διαμεσολάβηση κατά τις επαφές των μελών των κοινοτήτων με φορείς και υπηρεσίες
• Συνοδεία σε υπηρεσίες
• Κατ’ οίκον επισκέψεις στην κοινότητα (οι υπηρεσίες προσφέρονται στους προσερχόμενους στα Κέντρα Ημέρας αλλά και κατ’ οίκον όταν υπάρχει η ανάγκη ή όταν υπάρχει ενημέρωση για πάσχοντα που δεν δύναται να προσέλθει)
• Ενημέρωση και κινητοποίηση ενδιαφερόμενων σχετικά με την υπεύθυνη διεκδίκηση των δικαιωμάτων τους και την εκπλήρωση των υποχρεώσεών τους
• Ενημέρωση και ευαισθητοποίηση της κοινότητας για την άρση των διακρίσεων και των προκαταλήψεων
Ειδικές Υποστηρικτικές Υπηρεσίες
Πρόκειται για υπηρεσίες οι οποίες ασχολούνται με τα ουσιαστικά προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι διαπολιτισμικοί πληθυσμοί τα οποία συντείνουν και στη διαιώνιση του φαύλου κύκλου του κοινωνικού αποκλεισμού, και δευτερογενώς επηρεάζουν σαφώς την ψυχική υγεία ατόμων και οικογενειών επιδρώντας στο επίπεδο της εν γένει λειτουργικότητα τους.
Περιλαμβάνουν:
• Παροχή συμβουλευτικής σχετικά με νομικά θέματα και ψυχο-κοινωνική υποστήριξη κρατουμένων και των οικογενειών τους
• Πρόγραμμα αλφαβητισμού ενηλίκων με στόχο την απόκτηση απολυτηρίου δημοτικού, πρόγραμμα αλφαβητισμού ανηλίκων με στόχο την κινητοποίηση και ενίσχυση των παιδιών προκειμένου να ενταχθούν ομαλά στο εκπαιδευτικό σύστημα και πρόγραμμα ενισχυτικής διδασκαλίας ανηλίκων για παιδιά που ήδη παρακολουθούν το δημόσιο σχολείο
• Δράσεις προληπτικής ιατρικής, εμβολιασμούς, εξετάσεις και παραπομπές, προγράμματα αγωγής υγείας στην κοινότητα
• Επαγγελματικός προσανατολισμός και συμβουλευτική απασχόλησης, εκπαίδευση σε κοινωνικές και επαγγελματικές δεξιότητες, παροχή πληροφόρησης σχετικά με επαγγελματικές υποχρεώσεις και επιχειρηματικότητα. Προωθείται η διασύνδεση της κοινότητας με φορείς κατάρτισης και απασχόλησης
• Υποστήριξη σε λογιστικά και φοροτεχνικά ζητήματα
• Πληροφόρηση και υποστήριξη σχετικά με τις διαδικασίες έκδοσης διπλωμάτων οδήγησης.
• Πληροφόρηση και υποστήριξη σχετικά με την εκπλήρωση στρατιωτικών υποχρεώσεων
• Ευκαιρίες για δημιουργική απασχόληση και κοινωνική ένταξη γυναικών, παιδιών και νέων
• Προγράμματα που στοχεύουν στην ενημέρωση και ευαισθητοποίηση της κοινότητας ενάντια στον στιγματισμό, την κοινωνική και φυλετική προκατάληψη
• Προγράμματα συμμετοχής της κοινότητας σε πολιτιστικές και ψυχαγωγικές δραστηριότητες.
• Ενημέρωση Φορέων και Υπηρεσιών για την λειτουργία και τις παροχές των Κέντρων Ημέρας καθώς και η Ευαισθητοποίηση τους σχετικά με τις πολιτισμικά διαφοροποιημένες ομάδες.
• Διασύνδεση και συνεργασία με νοσοκομεία αναφορικά με την νοσοκομειακή και μετανοσοκομειακή φροντίδα περιστατικών με προβλήματα ψυχικής υγείας.
ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ
Τα Κέντρα Ημέρας παράλληλα με την καθημερινή ενασχόληση των επιμέρους υπηρεσιών τους οργανώνουν παρεμβάσεις σε τοπικό και εθνικό επίπεδο. Οι παρεμβάσεις αυτές στόχο έχουν την άμεση υποστήριξη και κινητοποίηση των ομάδων στόχου σε θέματα υγείας, υγιεινής και κοινωνικοοικονομικά ζητήματα που τους απασχολούν.
Ενίοτε, έχουν τη μορφή αγωγής κοινότητας με θεματολογία που συχνά η Διεπιστημονική Ομάδα την καθορίζει από κοινού με τους ίδιους τους ωφελούμενους. Κάποιες φορές οι παρεμβάσεις παίρνουν τη μορφή «παρέμβασης σε κρίση» προσφέροντας άμεση υποστήριξη, ανακούφιση και θεραπευτική φροντίδα. Οι παρεμβάσεις στην πλειοψηφία τους πραγματοποιούνται σε συνεργασία με ευαισθητοποιημένα άτομα ή κατά τόπους σωματεία έχοντας ως δευτερογενή στόχο την ανάπτυξη της αυτενέργειας κάθε ομάδας.
ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ – ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ
Οι εκδηλώσεις συνιστούν αναπόσπαστο μέρος της δουλειάς των Κέντρων Ημέρας όντας ένα εργαλείο επαφής με τις τοπικές κοινότητες και την περιβάλλουσα κοινωνία. Ευκαιρίες για διοργάνωση εκδηλώσεων αποτελούν ερεθίσματα που προκύπτουν από τις ανάγκες της κάθε κοινότητας (αλφαβητισμός, οδική συμπεριφορά) παγκόσμιες ημέρες (ημέρα της γυναίκας, ημέρα του παιδιού) θέματα γενικότερου ενδιαφέροντος, (πόλεμος, βία) τα οποία στη συνέχεια κινητοποιούν περαιτέρω προβληματισμούς και ενέργειες.
Στην οργάνωση των εκδηλώσεων αυτών επιδιώκεται η ενεργή συμμετοχή των ομάδων στόχου προκειμένου να αναπτυχθεί η αίσθηση ευθύνης και να τονωθεί η αυτενέργεια και η αυτοεκτίμηση τους. Παράλληλα διοργανώνονται ποικίλες πολιτιστικές και ψυχαγωγικές δραστηριότητες (πολιτιστικές επισκέψεις, εκδρομές, εκθέσεις, παραστάσεις, δραστηριότητες καλλιτεχνικής δημιουργίας) με στόχο την ανάδειξη και την προβολή του ιδιαίτερου πολιτισμού των ομάδων στόχου και την επαφή τους με ευρύτερα πολιτιστικά γεγονότα. Η προβολή αυτών των εκδηλώσεων και η θετική εικόνα των ομάδων στόχου συμβάλει στην διαμόρφωση και ωρίμανση αντιλήψεων και προκαταλήψεων που υπάρχουν.
ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟ ΕΡΓΟ
Η Διεπιστημονική Ομάδα επιδιώκει κάθε δυνατή αξιοποίηση της υπάρχουσας εμπειρίας που δημιουργείται από την καθημερινή επαφή και ενασχόληση με τις ομάδες στόχου. Η οργάνωση ημερίδων και εκδηλώσεων, η γνωστοποίηση αποτελεσμάτων ερευνών, η συμμετοχή σε πανελλήνια και διεθνή συνέδρια με αναρτημένες ανακοινώσεις ή παρουσιάσεις, η έκδοση φυλλαδίων, εντύπων, περιοδικών, θεωρείται μέρος της εργασίας των Κέντρων Ημέρας που με αυτούς τους τρόπους αποτυπώνουν και γνωστοποιούν το υλικό τους.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου